Samen de circulaire transitie aanjagen met Rijk Circulair

Het doel is ambitieus: al in 2030 willen we de helft minder nieuwe grondstoffen gebruiken. Op allerlei plekken wordt al hard gewerkt om dit te realiseren. Maar om echt circulair te worden moet de hele interne keten gaan meedoen: van opdrachtgever tot inkoper en van gebruiker tot hergebruik. Rijk Circulair – een initiatief van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat – is opgericht om die schakels concreet te helpen verbinden.

Verbindende partij nodig

Het Rijk heeft een voorbeeldrol in de circulaire transitie van Nederland. Er wordt op allerlei manieren al door enthousiaste mensen gewerkt aan een circulaire toekomst. Er liggen bijvoorbeeld steeds ambitieuzere categorieplannen waardoor we steeds beter kunnen gaan inkopen. Toch hapert het nog in de impact die we maken. Dat komt onder meer omdat de interne ketens nog niet altijd verbonden zijn. En dat is wel nodig. Als een circulair ingekochte smartphone na twee jaar in de afvalbak verdwijnt, dan hebben we niks bespaard. In de rijksbedrijfsvoering zijn er alleen niet veel partijen die zich met de hele interne keten (mogen) bemoeien. Rijk Circulair wil dat gat helpen dichten en een verbindende rol spelen.

Drie initiatiefnemers van Rijk Circulair vertellen hoe ze dit willen aanpakken. Dit zijn Charlotte Zum Vörde Sive Vörding en Reinier Guijt (allebei ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) en Hairo van den Berg (Belastingdienst). Door de mensen uit de keten bij elkaar te brengen en samen te kijken wat we van elkaar nodig hebben om echt circulair te worden. Maar ook door samen te werken en samen te leren in een circulaire community. Ten slotte is belangrijk om circulariteit meetbaar te maken, zodat we hierop concreter kunnen gaan sturen. Dit alles doen ze in nauwe samenwerking met DenkDoeDuurzaam, het rijksbrede programma voor de verduurzaming van de bedrijfsvoering van het rijk en collega’s van andere ministeries.

 
‘Ook hoop ik dat we over een jaar een enorme community hebben opgebouwd door alle departementen heen.’

Charlotte

Voor Charlotte, Hairo en Reinier was de behoefte aan een verbindende partij de reden om vorig jaar zomer Rijk Circulair op te richten. Hairo: 'Ik ben voor aanbestedingen vaak opnieuw het wiel aan het uitvinden. Afspraken die ik maak met leveranciers zijn vaak net weer anders dan van andere partijen. We hebben overkoepelend weinig afgesproken. Wat is bijvoorbeeld de kritieke prestatie-indicator (KPI)? Wat is de stip op de horizon waar we naartoe werken? Het zou goed zijn als we dat van elkaar konden leren.'

Charlotte: 'Ook de resultaten van pilots worden vaak niet breed bij het Rijk gedeeld. Ze sterven een stille dood, omdat de trekkers zelf niet het mandaat hebben om rijksbreed op te schalen. Terwijl dit soort initiatieven juist veel potentie hebben.'

Gaten dichten

Een van de focuspunten van het initiatief is het circulair maken van de interne keten. Reinier: 'Elk product dat we aanschaffen gaat bij het Rijk door heel veel verschillende handen. Denk aan kaderstellers, categoriemanagers, klantenraden, budgethouders, inkopers, dienstverleners, coördinatoren, baliemedewerkers en medewerkers van domeinen. En ja, ook nog gebruikers. In een lineaire samenleving hoeven al die mensen elkaar nooit te spreken. Ze doen allemaal hun ding en aan het eind van de rit gooien we het product weg en kopen ze iets nieuws. Maar voor een circulair product moeten al die mensen – samen – anders gaan werken om te zorgen voor bijvoorbeeld een zo lang mogelijke levensduur. Dat gaat niet vanzelf.'

Wat gaat er dan mis? Charlotte: 'Een laptop bijvoorbeeld, daar mogen we vijf jaar mee doen. In de praktijk wordt die laptop vaak maar tweeënhalf tot drie jaar gebruikt. Daarna wordt gevraagd om hem in te leveren. Vanwege veiligheidsoverwegingen blijft hergebruik vervolgens nogal eens achterwege. Daar zit dus een groot gat.'

Rijk Circulair wil hierop gaan inzetten door alle betrokken partijen in de keten bij elkaar te brengen en samen in gesprek te gaan. Reinier: 'Samen zoeken we de knelpunten en de kansen. Wat heeft elke partner van de anderen nodig om circulair te worden? Hoe kunnen we dat ook praktisch meetbaar maken en monitoren?' Charlotte: 'Dat willen we vervolgens ook helpen organiseren, zodat we echte stappen gaan zetten.'