Op donderdag 30 januari organiseerde Rijk Circulair haar tweede Community Day. Deze keer was het thema: hoe krijgen we onze organisatie in beweging om circulair te gaan werken?
Ruim vijftig rijksambtenaren lieten zich in de Rijkshub Leiden inspireren en gingen in gesprek om successen en worstelingen met elkaar te delen. Om erna gemotiveerd weer aan de circulaire weg te gaan timmeren. Een terugblik van de dag, die begon met een presentatie van duurzaamheidsexpert Hilda Feenstra: “Met de juiste hefboom kun je ook iets zwaars in beweging krijgen.”
We zijn al in beweging
Het is half tien ’s ochtends wanneer de eerste deelnemers binnendruppelen. Tussen de stralende kamerplanten en circulaire meubels wordt hier en daar al een praatje gemaakt. Er klinkt gelach, enkele collega’s herkennen elkaar van de vorige Community Day. De eerste verbindingen zijn gemaakt. In de grote zaal heet dagvoorzitter Noa Nijland iedereen welkom. Daarna is het woord aan duurzaamheidsexpert Hilda Feenstra, die laat zien hoe je met gedragsverandering duurzaamheid aanjaagt binnen je organisatie.
Om dat te kunnen doen, moet je weten hoe het systeem Aarde werkt. “Er gaat energie in en uit, maar voor de rest moeten we het doen met wat we hebben. We zitten als het ware onder een stolp.” En dat systeem ondermijnen we met onze maatschappij en economie. Hilda noemt vier punten: “We breken de natuur sneller af dan die zichzelf kan herstellen. We brengen te veel en te snel stoffen in het milieu vanuit de aardkorst, zoals olie en gas. En datzelfde geldt voor natuurvreemde stoffen zoals plastics en PFAS, die niet kunnen worden afgebroken. Bovendien beperken we mensen bij het kunnen vervullen van hun basisbehoeften, bijvoorbeeld door oorlog en beperkte toegang tot gezondheidszorg.”
We weten dan ook wat ons te doen staat: stop met het systeem op deze vier punten te ondermijnen. Dat geeft een maatlat die je kunt toepassen in je eigen invloedssfeer. Wat serveer je bijvoorbeeld wel en niet in het bedrijfsrestaurant? Hoe duurzaam is je meubilair of hoe circulair zijn je laptops? Ofwel: welke keuzes zijn het best voor systeem Aarde? Deze principes kun je op vier niveaus toepassen. Hilda gebruikt daarbij het beeld van de ijsberg: “Aan de oppervlakte kun je activiteiten organiseren zoals een warme-truiendag. Een laag dieper zitten patronen die je zichtbaar kan maken met monitoring. Daaronder zitten onze regels, afspraken en doelen die vaak nog niet duurzaam zijn. Als diepste vind je de mentale modellen, de bril waardoor mensen vaak onbewust naar de wereld kijken. Daar valt de grootste winst te halen als je mensen in beweging wilt krijgen.”
“Er is moed voor nodig om leiderschap te blijven tonen wanneer het tegenzit.”
Enthousiast leiderschap
Hilda toont een foto van een hond die – blij huppelend - een paard leidt. Er wordt gelachen, de foto maakt indruk. Hilda: “Het paard is veel groter en sterker, maar kan het leiderschap van die enthousiaste, inspirerende hond niet weerstaan. Wees die hond. Toon dat leiderschap. Ga staan voor de transitie.” Dat de realiteit vaak weerbarstig is en collega’s hier vaak niks van willen weten, weet het publiek ook. Dan komt er weerstand: ‘volgens de regels kan het niet ’, wordt dan soms gezegd. Of ‘dat is niet mijn taak.’. ”Er is moed voor nodig om leiderschap te blijven tonen wanneer het tegenzit,” zegt Hilda daarvan.
Na de presentatie brainstormen de aanwezigen in groepjes verder over de netwerken die ze zelf hebben en hoe ze die kunnen inzetten. Binnen de ene groep worden de afdelingen en directies van een organisatie ontleed, en hoe daarbinnen aan duurzaamheidsknoppen kan worden gedraaid. Bij een andere groep worden voorbeelden gedeeld: wat wordt binnen jouw organisatie al gedaan en wie is daarbij betrokken? Welke lagen en personen ken jij binnen jouw organisatie die invloed kunnen uitoefenen?
Opschalen
Na een heerlijke vegetarische lunch vertellen Mónica Sánchez Groeneweg en Lina de Bruin van Rijkswaterstaat over Circular Minds. Dit Europese project moedigt organisaties aan om circulaire inkooppraktijken te adopteren. Hiervoor ontwikkelden Mónica, Lina en hun collega’s een kader dat helpt om eenvoudig in kaart te brengen waar de kneep zit. Mónica: “Je ziet in één oogopslag hoe circulair je organisatie al is, en waar juist nog kansen en verbeterpunten liggen.”
Daarna gaan ook de aanwezigen hiermee aan de slag en dat leidt direct tot goede gesprekken. Veel organisaties blijken nog veel ruimte te hebben voor groei. Een enkele koploper scoort al heel goed en kan daarmee anderen verder helpen. Er ontstaan vragen. Hoe bepaal je op welk niveau je de indicatoren – die onderdeel zijn van het kader - inschaalt? Ook is er twijfel: de werkelijkheid is ingewikkelder dan het schema doet lijken, het proces verloopt niet zo lineair. “Ik zou willen dat mijn manager dit schema invult,” concludeert één groep. “Ik wil weten waar hij denkt dat we zitten.”
Blijf initiatieven en successen delen
De dag en de ontmoetingen zijn erg waardevol gebleken. Één van de aanwezigen reflecteert: “Doordat we elkaar spreken, kom je erachter dat er eigenlijk al heel veel gebeurt. De Rijksoverheid is zo groot, dat overzie je niet. Het is zo belangrijk dat we initiatieven en successen blijven delen.” Die grootte van het Rijk is ook op een andere manier lastig, vult een ander aan. “We hebben alles opgeknipt in aparte stukjes, waardoor we niet altijd weten wie waarvoor verantwoordelijk is en wat elkaar raakt. We zouden vanaf de inkoop eigenlijk in één lijn naar het afval moeten kijken om te zien wat we moeten verbeteren. Dat gebeurt nu nog te weinig.”
“Zo’n dag als vandaag helpt enorm. Je laadt hier op omdat je geïnspireerd raakt door gelijkgestemden.”
Hoe nemen zij deze inzichten mee naar hun werk? “Blijf het gesprek aangaan en zorg dat je bij de juiste mensen aan tafel zit om dingen voor elkaar te krijgen. Ook al heb je dat misschien al vaak geprobeerd. Zo’n dag als vandaag helpt dan enorm. Je laadt hier op omdat je geïnspireerd raakt door gelijkgestemden.”
Rijk Circulair
Rijk Circulair is een initiatief om de eigen bedrijfsvoering van het Rijk circulair te maken. Het Rijk heeft grote ambities en wil in 2030 de helft minder eindige grondstoffen gebruiken. Dat gaat niet vanzelf. Voor een succesvolle circulaire aanpak moeten alle schakels in de keten actief meedoen. Daarom wil Rijk Circulair uit de interne keten verbinden en samen zoeken naar de ontbrekende schakels. We doen dit in samenwerking met enthousiaste ambtenaren vanuit het hele Rijk.
Meer weten?
Loop je tegen een knelpunt aan? Of heb je circulaire ideeën over wat we gezamenlijk zouden kunnen oppakken? Mail ons – de organisatie achter Rijk Circulair - dan vooral op rijkcirculair@minienw.nl. Ook wanneer er binnen je organisatie nog wat overtuigingskracht nodig is. Ook daarin kan Rijk Circulair een verschil maken!